آرتروز زانو چه علتی دارد و درمان مناسب آن چیست؟
استئوآرتریت شایع ترین شکل آرتروز است که میلیونها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. این مشکل زمانی رخ می دهد که لایه غضروف محافظتی روی انتهای استخوان با گذشت زمان از بین می رود. اگرچه استئوآرتریت می تواند باعث آسیب دیدگی هر مفصلی شود، اما این اختلال عمدتا در مفاصل دستان، زانوها، لگن و ستون فقرات بروز می کند.
معمولا می توان نشانه های آرتروز را کنترل کرد، اما آسیب های ناشی از آن برگشتنی نیستند. فعال بودن، داشتن وزن ایده آل و قرارگرفتن تحت درمان های مشخص می تواند پیشروی بیماری را کند نموده و درد و عملکرد مفصل را بهبود دهد.
دلایل بروز آرتروز چیست؟
آرتروز اولیه یک بیماری ناهمگن است و غیر از "سایش و تخریب" می تواند تحت تاثیر عوامل دیگری نیز باشد. بعضی از عوامل موثر در بروز آرتروز را می توان و برخی دیگر غیرقابل اصلاح (مانند موارد مادرزادی یا مواردی که به تدریج دائمی شده اند) هستند. سن یکی از فاکتورهای موثر در بروز آرتروز است، البته این را هم باید گفت که همه سالمندان الزاما درگیر آرتروز نمی شوند و آنهایی هم که بشوند، الزاما با درد ناشی از آن درگیر نمی شوند. همانطور که در بالا هم گفته شد، عوامل التهابی و متابولیک، به خصوص مواردی مانند دیابت یا کلسترول بالا، می تواند احتمال وقوع آرتروز را افزایش دهد.
آرتروز هم می تواند مثل آرتروز ندولر (گرهای) دستان، یک مشکل مادرزادی و هم مثل هایپرموبیلیتی مفاصل، یک مشکل ثانویه ناشی از اختلالات ژنتیکی باشد. آرتروز التهابی و عفونی می تواند منجر به بروز آرتروز ثانویه ناشی از التهاب مزمن یا تخریب مفصل شود. صدمات یا تروماهای قبلی شامل مواردی که در ورزش یا تحت تاثیر حرکات تکراری نیز از دیگر موارد موثر در آرتروز است.
اگرچه ساز و کار دقیق تخریب غضروف و تغییرات استخوانی مشخص نیست، اما پیشرفتهای خوبی در سالیان اخیر در این رابطه رخ داده است. به نظر می رسد که فرایند پیچیده ارسال امواج به مغز در طول التهاب مفاصل و ساز و کار ترمیم مفصل آسیب دیده، به تدریج منجر به تخریب غضروف مفاصل می شود. تغییراتی که در مفصل رخ می دهد، منجر به کاهش قدرت حرکتی و عملکردی و نتیجتا درد در حین فعالیت می شود.
عوامل خطرزا در آرتروز چیست؟
فاکتورهای مختلفی به جز سن و عوامل ثانویه ای مثل آرتروز التهابی و صدمات قبلی، مثل چاقی، دیابت، کلسترول بالا، جنسیت و عوامل ژنتیکی در ابتلا به آرتروز موثر است.
- چاقی یکی از عوامل موثر در بروز آرتروز، و به خصوص آرتروز زانو است. علاوه بر افزایش فشار ناشی از وزن بر بدن، آثار چاقی در فرایند متابولیک و آثار آن در بروز التهاب از دیگر موارد موثر در ایجاد آرتروز است. حفظ وزن ایده آل یا کاهش وزن اضافه برای کسانی که در معرض خطر بالاتر ابتلا به آرتروز قرار دارند از اهمیت بسیاری برخوردار است.
- هم دیابت و هم چربی خون بالا (چربی/کلسترول) در بروز واکنش های التهابی در بدن و افزایش احتمال بروز آرتروز موثر هستند. اکسید شدن چربی می تواند به صورت انباشت هایی در غضروف در بیاید و درست مثل تصلب شرایین، به جریان خون استخوان سابکندرال تاثیر بگذارد. بالا رفتن قند خون هم مثل افزایش چربی/کلسترول خون باعث افزایش رادیکالهای آزاد در بدن می شود و این عوامل اکسیدکننده باعث کاهش انعطاف پذیری غضروف در سطح سلولی می شود. کنترل دیابت و چربی خون بالا علاوه بر سلامت کلی فرد، سلامت استخوانی را نیز به همراه می آورد.
- استروژن یک عامل محافظتی از سلامت استخوان و به خصوص کاهش فشارهای اکسیدکننده در غضروف است و کاهش استروژن، برای مثال بعد از یائسگی زنان، منجر به افزایش خطر بروز آرتروز می شود.
- وراثت می تواند نقش بزرگی در ابتلا به آرتروز داشته باشد و آنهایی که با بیماری های استخوانی و مشکلاتی ژنتیکی متولد شده باشند، بیشتر در معرض بروز آرتروز قرار دارند. برای مثال اهلرز-دانلوس، که با شل بودن یا هایپرموبیلیتی مفصل همراه است، می تواند منجر به بروز آرتروز شود.
درمان آرتروز زانو
درمان مراحل اولیه آرتروز زانو، کاهش درد و پیشگیری از بدتر شدن آن ساده تر است. درمان آرتروز زانو می تواند شامل روشهای درمان غیرجراحی، تزریق یا جراحی شود؛ معمولا استفاده از روشهای درمانی غیرجراحی، اولین گزینه هایی است که مورد استفاده قرار می گیرد. جراحی معمولا لازم نمی شود و تنها در صورت عدم تاثیرگذاری درمان های دیگر در کاهش نشانه ها، به کار گرفته می شود.
فیزیوتراپی
اکثر برنامه های فیزیوتراپی، ترکیبی از تمرینات تقویتی، کششی و هوازی خواهد بود و اهداف آنها برای آرتروز زانو عبارتند از:
- تقویت عضلات اطراف زانو و لگن
- ایجاد کشش در عضلات خشک و غیرمنعطف، مثل همسترینگ
- تقویت حرکت مایعات و مواد مغذی در بدن به وسیله تمرینات هوازی مثل پیاده روی، شنا یا آب درمانی
عضلات قوی و منعطف، حمایت بیشتری از مفصل زانو ایجاد می کند و فشار وارد بر غضروف و استخوان آسیب دیده را کمتر می کند.
تمرینات مربوط به شکل بدن و راه رفتن
پزشک یا متخصص فیزیوتراپ می تواند برای تعیین مشکلات بیومکانیکی موثر بر آرتروز زانو، قدم های فرد در حین راه رفتن یا حرکات دیگرش را بررسی کنید. تمرین دادن و عادات جدید می تواند به محدود کردن مشکلات زانو در آینده منجر شود. کفی مناسب برای کفش می تواند به باربرداری از بخش هایی زانو که درد دارد و همچنین کاهش درد کلی کمک کند.
داروهای مسکن
از داروهای مسکن می تواند در کاهش موقتی درد آرتروز زانو استفاده کرد.
- داروهای مسکن خوراکی بدون نسخه. مسکن هایی مثل استامینوفن (تیلنول) می تواند در کاهش درد موثر باشد. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) مثل ایبوپروفن (ادویل) و ناپروکسن (آلیو) هم در کاهش درد و همچنین التهاب موثر در درد موثر هستند.
- داروهای خوراکی تجویزی. پزشکان در صورتیکه درد به داروهای بدون نسخه واکنشی نداشته باشد، مصرف داروهای تجویزی مثل ناپروکسن و ایبوپروفن را پیشنهاد می کنند. آنها همچنین ممکن است داروهای دیگری مثل بازدارنده های COX-2 (سلبرکس) را تجویز کنند.
- داروهای موضعی. مسکن های موضعی به شکل موارد تجویزی و بدون نسخه در دسترس هستند. این مواد (کرم یا پماد) مستقیما روی پوست زانو مالیده می شود. به طور کلی مصرف داروهای موضعی خطر بروز عوارض جانبی (مثل معده درد) کمتری در مقایسه با داروهای خوراکی دارند.
کاهش وزن
کاهش وزن برای افراد چاق می تواند کاهش فشار قابل توجهی بر مفصل زانو را به همراه بیاورد. این کاهش فشار می تواند به کاهش یا حذف نشانه ها یا کاهش سرعت پیشروی آرتروز زانو منجر شود.
تزریق برای آرتروز زانو
در صورتیکه درمانهای اولیه مثل کاهش وزن و فیزیوتراپی در کاهش موثر درد آرتروز زانو موثر نباشد، ممکن است با پیشنهاد تزریق درمانی پزشک مواجه شوید. انواع مختلفی از تزریق برای کمک به کاهش درد آرتروز زانو در دسترس است.
- تزریق هیالورونیک اسید، که به آن مکملروانساز هم گفته می شود، به منظور روان کردن مفصل زانو و کاهش درد استفاده می شود.
- تزریق پی آر پی که از عناصر خون خود بیمار برای کاهش درد و بهبود عملکرد استفاده می کند. تزریق PRP زانو می تواند ترمیم بافت و روند درمانی را بهبود دهد.
- تزریق سلولهای بنیادی که از سلولهای گرفته شده از مغز استخوان یا چربی برای جداسازی فاکتورهای رشد و سلولهای بنیادی از خود بیمار و تزریق آن به او در همان روز استفاده می کند. هدف از این درمان هم مثل تزریق پی آر پی، تسریع فرایند رشد بافت جدید است.
- پرولوتراپی شامل چند تزریق مواد محرک (معمولا "آب شکر" با پایه دکستروز) در بافت آسیب دیده می شود. طرفداران این روش می گویند که این مواد می تواند بخش التهابی را تحریک کند و باعث شروع مجدد فرایند طبیعی ترمیم بدن می شود.
- تزریق کورتیزون (استروئید) که شایع ترین نوع تزریق مفصل است، اما با توجه به تاثیری که می تواند روی تخریب غضروف زانوهای مبتلا به آرتروز داشته باشد، از استفاده محدودی برخوردار است. بعضی از پزشکانی که در زمینه درمان آرتروز زانو فعال هستند، استفاده از تزریق استروئید را تنها یک مرتبه توصیه می کنند و برخی دیگر نیز به طور کلی، تزریق استروئید برای زانوهای مبتلا به آرتروز را متوقف کرده اند. هدف از این تزریق، کاهش التهاب و به دنبال آن کاهش خشکی، تورم و درد است.
تزریق برای بعضی بیماران می تواند بک گزینه عالی برای کاهش درد باشد، اما این را هم باید گفت که همیشه موثر نخواهد بود؛ اثر تزریق برای برخی می تواند عالی و برای برخی دیگر بسیار کمتر باشد. ماندگاری نتایج تزریق هم در بین بیماران مختلف با هم متفاوت است.
جراحی
وقتی نتوان درد آرتروز زانو را با روشهای درمانی غیرجراحی کنترل کرد و فعالیت های روزانه را مختل کند، استفاده از جراحی یک گزینه است. جراحی معمولا برای افراد مبتلا به آرتروز زانوی شدید پیشنهاد می شود. اگرچه جراحی با خطراتی همراه است، اما امروزه گزینه بسیار خوبی برای بازیابی عملکرد و کاهش درد برای افراد مناسب خواهد بود.
روشهای درمانی جایگزین
مصرف مکمل ها و غذاداروها (که هم نقش "غذا" و هم "دارو" دارد) از موادی هستند که می توانید آنها را بدون نیاز به تجویز از فروشگاههای غذایی و دارویی تهیه کنید، اما در نگاه سازمان غذا و داروی امریکا در حکم دارو نیستند. آنها در واقع شامل ویتامین، مکمل های غذایی، مواد معدنی یا مولفه های دیگری هستند که می توانند عملکرد کمک درمانی داشته باشند. اما با توجه به قوانین نظارتی کمتر بازار غذایی در مقایسه با سازمان غذا و دارو، دوز مصرفی مشخصی برای این مواد غذایی و تضمینی بر عملکرد محصول، یا دقت موارد اشاره شده در برچسب محصول وجود ندارد.
گلوکزامین و کندروئیتین از عناصر طبیعی غضروف هستند و در مکمل ها بیشتر در ترکیبات سولفانی وجود دارند. نتایج مطالعات بالینی روی گلوکزامین و کندروئیتین متفاوت بود، که بعضی از آنها نشان دهنده عملکرد مثبتشان در کاهش درد، به خصوص درد آرتروز زانو، بودند. عملکرد دقیق آنها هنوز مشخص نیست و شواهد علمی متقنی هم در دفاع از مدعای استخوان و غضروف سازی آنها وجود ندارد. به طور کلی مصرف گلوکزامین و کندروئیتین، ایمن و مناسب است اما در هر صورت باید پیش از مصرف آنها با پزشکتان مشورت کنید.
روغن ماهی نیز از عملکرد ضدالتهابی برخوردار است، اما این روغن ها بیشتر در زمینه آرتریت روماتوئید مورد مطالعه قرار گرفت. احتمال بروز تداخل دارویی مکمل ها و داروهای تجویزی و بروز عوارض جانبی وجود دارد، بنابراین باید آنها را قبل از شروع مصرف به اطلاع پزشکتان برسانید.
از موارد کمک درمانی دیگر می توان به طب سوزنی، طب فشاری و مدیتیشن اشاره کرد.
ارسال نظر