تالاب انزلی، در سال ۱۳۵۴ در فهرست تالابهای بینالمللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و یکی از نخستین تالابهای بینالمللی ثبت شده در ایران به شمار میآید. این منطقه ثبت شده شامل تمام منطقه تالاب انزلی، منطقه سیاه کشیم، منطقه حفاظت شده سلکه و سایر آببندانهای متعدد محدوده تالاب انزلی میشود که از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، مورفولوژیک، فیتواکولوژی و جغرافیایی، تفاوتهای مهم و چشمگیری باهم دارند و در واقع، اکوسیستمهای مختلفی هستند.
تالاب انزلی بهدلیل موقعیت جغرافیایی از نظر میزان بالای رطوبت و آب، با هیچ یک از تالابهای دیگر ایران قابل مقایسه نیست. تالاب انزلی، زیستگاه لالههای مردابی، محل تخمریزی آبزیان و پناهگاه و مامن پرندگان بومی و مهاجر است و یکی از مهمترین نقشهای آن، تصفیه آب رودخانهها است. این تالاب از نوع تالابهای ساحلی (Coastal Wetland) به شمار میآید و از طریق یک کانال کشتیرانی به دریای خزر متصل میشود.
تالاب انزلی، یک تالاب منحصربهفرد در ایران و در جهان است که با وجود بیش از ۱۰۰ گونه پرنده و ۵۰ گونه آبزی از تنوع زیستی بسیاری برخوردار است. وسعت تالاب انزلی باتوجه به فصل و البته شرایط آب و هوایی متفاوت است و ممکن است در طول فصول پربارش سال به ۱۲۰ کیلومتر مربع و در فصول کم باران به حدود ۸۰ کیلومتر مربع برسد. مساحت حوزه آبریز تالاب، حدود ۳۷۴ هزار هکتار است که شامل مرتع، زمینهای کشاورزی، آببند، استخر و... میشود.
تالاب طبیعی و آب شیرین انزلی، دارای ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی است که پس از آبیاری مزارع و شالیزارها بههمراه جریانهای سطحی حوزه آبریز تالاب به آن وارد میشوند. رودخانه پیربازار، رمضان بکنده، قنادی، لله کا، بیجرود، نوخاله، هندخاله، سیاه درویشان، گاز رودبار، نرگستان، چومثقال، کلسر، شیجان، اسپند، چکوور، مرغک خالکایی، بهمبر، شیله سر و کانال مادر، مهمترین رودخانههایی هستند که آب آنها به تالاب میرسد. این آب در نهایت از طریق یک کانال کشتیرانی به دریای خزر میریزد؛ کانالی که بهوسیله دو موجشکن واقع در تاسیسات بندرگاه انزلی حمایت میشود.
جالب است بدانید که تالاب انزلی، خواهرخوانده تالاب «کوشیرو» در پارک ملی «کوشیرو شیتسوگن» ژاپن است. تالاب آب شیرین انزلی همچنین توسط سازمان بینالمللی حیات پرندگان بهعنوان زیستگاه مهمی برای پرندگان معرفی میشود. این تالاب متاسفانه از سال ۱۹۹۳ بهدلیل مخاطراتی مانند تغییر سطح آب دریای خزر، افزایش رسوبات، آلودگی آب و غیره در فهرست مونترآل یا مونترو قرار گرفته است و این موضوع بدین معنا است که تالاب انزلی برای جلوگیری از خشک شدن، به مراقبت بیشتری نیاز دارد.