استخوان‌هایی که ستون فقرات شما را می‌سازند (مهره‌ها) به وسیله‌ی دیسک‌های نرم و اسفنجی از هم جدا شده‌اند. وقتی که این دیسک‌ها سالم هستند، به عنوان ضربه‌گیر ستون فقرات بوده و ستون فقرات را منعطف نگه می‌دارند؛ اما وقتی دیسکی آسیب ببیند، ممکن است دچار بیرون‌زدگی یا پارگی شود؛ این وضعیت فتق دیسک نامیده می‌شود و نام‌های دیگر آن پارگی دیسک یا لغزندگی مهره (لیزخوردگی مهره) است.

فتق دیسک همیشه علامت ندارد، اما وقتی که باعث فشار بر عصب شود باعث درد، بی‌حسی و ضعف در نواحی از بدن که آن عصب از آن‌ها عبور کرده، خواهد شد. فتق دیسک پایین کمر دلیل رایجی برای کمردرد و پادرد است. گاهی اوقات می‌تواند باعث درد و بی‌حسی در باسن و سرتاسر پا شود؛ این وضعیت درد سیاتیک (سیاتیکا) نامیده می‌شود. در اکثر افراد به مرور زمان علائم با درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند، با این حال اگر درد شدید باشد یا به مرور زمان بدتر شود، پزشک جراحی را توصیه خواهد کرد.

علائم اولیه‌ فتق دیسک

اگر علائم زیر را دارید مبتلا به دیسک کمر هستید و باید به پزشک مراجعه کنید. در اکثر موارد این علائم با روش های درمانی غیرجراحی فتق دیسک کمر، درمان می‌شوند.

درد پایین کمر

این درد به صورت درد مبهم یا ضربان‌دار است و ممکن است با خشکی و عدم انعطاف همراه باشد. اگر فتق دیسک باعث اسپاسم عضلات پایین کمر شود، درد باید با 1-2 روز استراحت، استفاده از یخ یا گرما، نشستن روی صندلی دارای تکیه‌ی مناسب یا طاق‌باز خوابیدن در حالیکه زیر زانوها بالشتی قرار دارد، بهتر شود.

پادرد

اگر ساق پاها، ران‌ها یا باسنتان دائماً درد می‌کنند، احتمالاً در قسمت پایین کمر دچار فتق دیسک هستید. در برخی از موارد در چنین وضعیتی افراد کف پایشان درد می‌گیرید. در برخی از موارد این درد فقط زمانی بروز می‌کند که بدن فرد در حالت خاصی باشد یا فرد عطسه یا سرفه کند. این نوع درد معمولاً حالت سوزشی یا تیر کشنده دارد. برخی از افراد فکر می‌کنند که دیسک کمر می‌تواند باعث درد شانه و بازو نیز شود، اما این علائم مربوط به دیسک گردن هستند. به همین علت افرادی که دچار درهای مرمن در ناحیه شانه و بازوهای خود می شوند باید برای درمان دیسک گردن خود به پزشک مراجعه کنند.

بی‌حسی یا گزگز اعضای بدن

دردی که در بالا ذکر شد، ممکن است با احساس گزگز همراه باشد؛ در برخی از موارد احتمال بی‌حسی هم وجود دارد. گزگز یا بی‌حسی به دلیل تحت فشار بودن عصب است و ممکن است متناوب باشد.

ضعف عضلات

وقتی که عصبی متورم شود و یا تحت فشار قرار گیرد، عضلات تحت کنترل آن ضعیف می‌شوند. افرادی که دچار این مشکل هستند، معمولاً احساس ضعف می‌کنند و راه رفتن هم برایشان مشکل می‌شود.

علائم پیچیده‌تر

علائمی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد پیچیده‌تر بوده و درمان‌های جدی‌تری نیاز دارند. داشتن علائم زیر به این معنا نیست که حتماً باید جراحی شوید، اما احتمال پیشنهاد جراحی برای شما را بالا می‌برند.

درد شدید، ضعف و عدم توانایی حرکت

درحالیکه علائم اولیه‌ی دیسک کمر قابل کنترل هستند، اما تشدید این علائم باعث ناتوانی فرد در انجام کارها می‌شود. درد شدید و ضعف تا حدودی مانع فعالیت‌های فیزیکی شده و کیفیت زندگی را که روزی در آن کارها بدون زحمت انجام می‌شد پایین خواهد آورد.

افتادگی پا

علائم نورولوژیکی ناشی از فتق دیسک می‌توانند شامل سختی در بلند کردن پا در زمان راه رفتن یا ایستادن روی پنجه‌ی پا باشند، که این وضعیت افتادگی پا نامیده می‌شود.

بی‌حسی زین اسبی

فتق دیسک می‌تواند باعث وضعیتی شود که بی‌حسی زین اسبی نامیده می‌شود (معمولاً در اثر سندرم کودا اکوینا است). این وضعیت با علائمی مانند بی‌حسی نواحی مختلفی از جمله: باسن، پرینه و نواحی داخلی ران‌ها همراه می‌باشد.

اگر یک یا چندین علامت از علائم فتق دیسک که در بالا آمده را دارید، با پزشکتان درباره‌ی گزینه‌های موجود برای درمان گفت‌وگو کنید. بعد از مشاوره و معاینه‌ی کامل، پزشک مشکل شما را تشخیص خواهد داد و بهترین گزینه‌ها برای تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی شما را معرفی خواهد کرد.

تنگی کانال نخاعی (استنوزیس)

تنگی کانال نخاعی، که به تنگ شدن فضای موجود در ستون فقرات گفته می‌شود، می‌تواند باعث تحت فشار قرار گرفتن نخاع و ریشه‌های عصبی موجود در هر مهره شود. فتق دیسک کمر یکی از علل رایج تنگی کانال نخاعی (استنوزیس) است و ممکن است باعث درد شدید در پاها، بی‌حسی یا ضعف عضلات شود. در حالی که تنگ شدن فضای ستون فقرات می‌تواند باعث درد شود، اما معمولاً باعث فلج نخواهد شد. با این حال اگر عصبی در ستون فقرات یا نخاع مدتی طولانی تحت فشار باشند، احتمال بی‌حسی دائمی یا فلج وجود دارد.

سندرم کودا اکوینا یا سندرم دم اسبی (CES)

کودا اکوینا به دسته‌ای از عصب گفته می‌شود که در انتهای نخاع قرار دارد. فتق دیسک گاهی اوقات باعث آسیب به این دسته از عصب‌ها و به دنبال آن ایجاد مشکلات مربوط به مثانه و روده خواهد شد. این وضعیت، سندروم کودا اکوینا نامیده می‌شود.

در موارد شدید، این وضعیت می‌تواند مانع ادرار کردن، حتی در زمانی که مثانه پر است شود و باعث بروز ناراحتی بیش از حد و رنج بیمار شود.

در زمان بروز چنین علائمی درمان اورژانسی، که شامل آزمایش و جراحی می‌باشد، لازم است.

در چه مواردی جراحی توصیه می‌شود؟

اگر درد و علائم دیگر فتق دیسک کمر بیش از 6هفته ادامه داشته باشند، جراحی لازم است. فتق دیسک کمر رایج‌ترین دلیل جراحی ستون فقرات در بزرگسالان در دوران کارمندی است.

در موارد زیر جراحی توصیه می‌شود:

• درد شدید باشد و فرد نتواند کارهای روزمره‌ی خود، مانند ایستادن و راه رفتن را به خوبی انجام دهد.
• فرد دچار علائم نورولوژیکی پیشرونده، مانند بدتر شدن ضعف پا یا بی‌حسی شده است.
• عملکرد مثانه و روده مختل شده است (سندرم کودا اکوینا).
• دارو، فیزیوتراپی و درمان‌های غیرجراحی باعث بهبود علائم نشده‌اند.

در برخی از موارد قبل از 6هفته درمان با روش‌های غیرجراحی، فرد باید جراحی شود.

چه نوع جراحی‌هایی برای درمان فتق دیسک استفاده می‌شوند؟

جراحی باید بتواند فشار وارده بر عصب در اثر فتق دیسک را برطرف کند. تعدادی جراحی وجود دارد که می‌تواند این کار را انجام داده و درد شما را برطرف کند.

• دیسککتومی. در این جراحی، جراح دیسک آسیب‌دیده را خارج می‌کند تا فشار از روی عصب برداشته شود.
• لامینکتومی. در برخی از موارد جراح باید یک تکه استخوان به نام لامینا را از مهره جدا کند. لامینا روکشی برای محافظت از نخاع است. برداشتن همه یا قسمتی از لامینا باعث می‌شود که جراح به دیسک بیرون‌زده دسترسی پیدا کند. همچنین این کار می‌تواند باعث برطرف شدن فشار وارد بر عصب‌ها شده و درد و سیاتیکا (درد عصب سیاتیک) را بهبود بخشد.
• فیوژن ستون فقرات. بعد از جراحی دیسککتومی یا لامینکتومی، جراح دو مهره‌ی بالا و پایین دیسک مورد نظر را به هم جوش می‌دهد تا ستون فقرات استوارتر شود.

خطرات جراحی چیست؟

اکثر افراد با جراحی کمر برای دیسک کمر مشکلی ندارند، اما همانند بسیاری از جراحی‌ها، خطراتی وجود دارد که عبارتند از:

• درصد کمی احتمال دارد که عصب‌ها یا ستون فقرات در طول جراحی آسیب ببینند.
• برخی از افراد در ناحیه‌ی جراحی دچار اسکار بزرگی می‌شوند. این بافت می‌تواند به عصب‌ها فشار آورده و باعث درد شود.
• میزان کمی احتمال ابتلا به عفونت وجود دارد که می‌تواند باعث آسیب به فرد شود. درمان عفونت می‌تواند نیازمند آنتی‌بیوتیک یا جراحی دیگر باشد.
• عوارض جدی و خطرناک بیهوشی رایج نیستند اما شامل مشکلات تنفسی، حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی و حتی مرگ هستند.
• احتمال دارد که جراحی باعث بهبود علائم شما نشود. حتی اگر با کمک جراحی بهتر شدید هم احتمال دارد که در آینده علائم جدیدی در شما ظاهر شود.

حتماً با پزشکتان مشورت کنید و همه‌ی درمان‌های موجود را امتحان کنید. اگر بتوانید با کمک درمان‌های غیرجراحی درمان شوید، لزومی ندارد که برای درمان دیسک کمر جراحی شوید.